Batalion ON "Świecie"

Batalion został sformowany wiosną 1939 r. w składzie Pomorskiej Brygady ON. Jednostką gospodarczą był 66 pp w Chełmnie. Po mobilizacji batalion został skoncentrowany na terenie poligonu w Grupie. 27 sierpnia marszem pieszym przeszedł w rejon miejscowości Owczarki na północ od Grudziądza. Tutaj został włączony w skład OW "Grudziądz" z 16 Dywizji Piechoty. Batalion został wzmocniony ochotniczą kompanią junaków PW z Grudziądza oraz baterią artylerii z III/16 pal. i zajął pozycję obronną od ujścia Osy do toru kolejowego Grudziądz-Gardeja, natomiast pluton zwiadu batalionu dozorował prawy brzeg Wisły od Parska do południowego skraju Nowej Wsi.

1 września pozycje batalionu były intensywnie bombardowane przez lotnictwo nieprzyjaciela. Od godzin południowych batalion wraz z przydzieloną kompanią PW, przy wsparciu 8 baterii 16 pal, skutecznie odpierał ataki niemieckie. 2 września nieprzyjacielska artyleria ostrzelała pozycje batalionu, a następnie niemiecka piechota podjęła próbę sforsowania Osy. Batalion ogniem broni maszynowej i baterii artylerii zmusił piechotę niemiecką do wycofania się. W godzinach południowych na torze kolejowym w Gardei pojawił się niemiecki pociąg pancerny, ostrzeliwując polskie pozycje w rejonie mostu na Osie. W ślad za pociągiem podeszły oddziały piechoty. Pionierzy batalionu wysadzili most kolejowy udaremniając wdarcie się pociągu pancernego w głąb pozycji polskich. 3 września od rana batalion mimo poważnych strat nadal odpierał ataki nieprzyjaciela. W godzinach wieczornych dowódca baonu został powiadomiony o rozkazie opuszczenia pozycji. Przeświadczony o zajęciu Grudziądza przez Niemców, został wraz z batalionem zepchnięty do Nowej Wsi. Usiłując wycofać się w kierunku Tarpna i dalej na południe został ostrzelany z broni maszynowej i ogniem artylerii z rejonu Książęcej Góry. Mjr Dobrzański poległ, a batalion został rozproszony. Część żołnierzy zdołała w nocy wycofać się, natomiast część dostała się do niewoli. Resztki batalionu 5 września zajęły pozycję obronną w rejonie Grębocin - Papowo Toruńskie.

Obsada personalna:

dowódca - mjr Stanisław Dobrzański
adiutant - por. rez. Krankowski
II adiutant - por. rez. Henryk Hillar
podoficer gospodarczy - chor. Marian Zych
podoficer żywnościowy - sierż. rez. Górski
szef kancelarii - chor. Piotr Połomski
dca plutonu ckm - ppor. rez. Łabaziewicz
dca plutonu ppanc - chor. Budyna

1 kompania ON "Świecie"
dowódca - por. Józef Załoga
szef kompanii - st. sierż. Stanisław Witkowski
dca I plutonu - ppor. rez. Matyja

2 kompania ON "Drzycim"
dowódca -  por. kontr. Mądzielewski

3 kompania ON "Nowe"
dowódca - por. kontr. Edmund Leon Targański
szef kompanii - plut. Edmund Brzeziński

por. Józef Załoga