001.jpg002.jpg003.jpg

Kawaleria Dywizyjna 20 Dywizji Piechoty

Mobilizację szwadronu rozpoczęto 23 marca 1939 r. w majątku Derewiańczyce. Żołnierze rekrutowali się z powiatów Słonim, Baranowicze, Biała Podlaska i z okolic Hajnówki. 26 marca przeglądu szwadronu dokonał płk Zbigniew Brochwicz-Lewiński, a następnego dnia oddział odjechał transportem kolejowym do Słonimia. 29 marca oddział wyładował się na stacji Nasielsk i przeszedł w rejon m. Karolinowo koło Nowego Miasta. Do lipca żołnierze intensywnie ćwiczyli, korzystając m.in. ze strzelnicy 11 puł w m. Targonie; przeszli też kilka inspekcji - płk. Brochwicz-Lewińskiego, płk. Dunin-Żuchowskiego czy dowódcy 20 DP - płk. Lawicza. 7 lipca szwadron przemaszerował w rejon m. Lekowo i Regimin, a następnie - 11 lipca - do m. Kluszewo. 26 sierpnia ogłoszono alarm; żołnierze pobrali ostrą amunicję, a następnie przemaszerowano w rejon na północny-wschód od Mławy; 4 pluton został przesunięty do m. Narzym. Dowództwo szwadronu stacjonowało w m. Sławogóra.

1 września o godz. 3:30 szwadron zgodnie z rozkazem z dowództwa dywizji wymaszerował w kierunku m. Wieczfnia. W rejonie m. Bąki doszło do starcia z kawalerią niemiecką, po którym szwadron wycofał się do m. Windyki. Około godz. 16 oddział otrzymał rozkaz przejścia na lewe skrzydło dywizji do m. Lipowiec Kościelny. Żołnierze dotarli na miejsce ok. godz. 19:30. 1 pluton wysunięto do m. Kęczewo w celu nawiązania łączności z 27 puł; 2 pluton do m. Krępa w celu wzmocnienia 4 plutonu; 3 pluton do m. Turza Wielka. W nocy nawiązano łączność z 27 puł. Drugi dzień wojny upłynął na patrolowaniu terenu na północ od własnych pozycji. 3 września szwadron przeszedł pod rozkazy dowódcy Nowogródzkiej BK. W godzinach przedpołudniowych doszło do drobnych starć z nieprzyjacielem na przedpolu. Ok. godz. 15 do szwadronu dołączył 4 psk, część 27 puł oraz 2 baterie 9 dak pod dowództwem płk. Kazimierza Żelisławskiego, który wydał zgrupowaniu rozkaz natarcia na Wierzbowo-Iłowo. Natarcie szwadronu KD powiodło się - zdobyto Iłowo i odrzucono nieprzyjaciela w kierunku Działdowa, jednak silny ogień artyleryjski zmusił ułanów do wycofania się na pozycje wyjściowe. Szwadron poniósł stosunkowo niewielkie straty - zginął jeden oficer (ppor. rez. Zygmunt Koc - zmarł z ran) i jeden ułan, jeden oficer (ppor. rez. Edwin Hryniewicz) i 5 ułanów było rannych; zginęły 3 konie, 4 były ranne. 4 września rano plutony wycofały się do m. Lipowiec Podborny i Lipowiec Kościelny. Od rana pozycje szwadronu były atakowane przez niemieckie lotnictwo. W godzinach popołudniowych oddział został wypchnięty przez nieprzyjaciela w kierunku południowo-zachodnim do m. Mostowo. Po nakarmieniu koni szwadron odszedł do m. Szreńsk pozostawiając w Mostowie 1 pluton. Wieczorem pluton dołączył w okolicy Szreńska do szwadronu. W nocy całość wycofała się przez Radzanów i zatrzymała ok. godz. 3 w jednej z wiosek na krótki odpoczynek. 5 września o godz. 10 szwadron ruszył w kierunku Raciąża, ubezpieczając się 3 plutonem od strony Glinojecka i odpierając niemieckie zwiady motocyklowe. Po przejściu przez Raciąż żołnierze skierowali się przez Drobin i Bielsk do Płocka. W nocy zarządzono krótki postój na terenie szkoły rolniczej w pobliżu Płocka. Szwadron przeszedł przez Płock i Wisłę 6 września w ciągu dnia, a następnie przez Łąck dotarł do m. Korzeń Królewski. Po krótkim odpoczynku, w nocy ruszono przez Gąbin i Sanniki w kierunku Warszawy. O świcie 7 września osiągnięto wieś Sewerynów, gdzie zarządzono postój. O zmierzchu ruszono w dalszą drogę przez Młodzieszyn, Bzurę, Modlin do Nowego Dworu. 9 września ok. godz. 6 rano szwadron dotarł do lasów pomiędzy m. Białobrzegi, a Beniaminowem. Uzupełniono braki w koniach, amunicję i żywność. Ok. godz. 14 szwadron odwiedził dowódca dywizji, płk Lawicz. Zaraz po tym zarządzono wymarsz w kierunku Radzymina. Na przestrzeni między lasem, a zabudowaniami miasta szwadron został zaatakowany przez samoloty niemieckie, tracąc kilkunastu rannych i zaginionych ułanów i kilkanaście koni. Następnie - w nocy z 9 na 10 września - oddział przeszedł w rejon m. Rynia. 10 września rano szwadron odchodzi w kierunku na Radzymin i po przejściu przez miasto zatrzymuje się w m. Cegielnia. 2 pluton zostaje wysłany na rozpoznanie do m. Dybów, 1 pluton do m. Kraszew Stary, 4 pluton - do m. Helenów; ułani patrolowali teren przez kolejne 2 dni. 12 września szwadron został przydzielony do grupy płk. de Laveaux, cały czas patrolując okolice Radzymina. W nocy z 12 na 14 września szwadron zgromadził się w m. Cegielnia i ok. godz. 1:30 wymaszerował w kierunku Warszawy. O godz. 4:30 ułani dotarli do Bródna, gdzie spędzili cały dzień. Po zmierzchu przeszli na Pragę. 15 września plutony rozpoznawały kierunek Otwock-Wiązowna, ponosząc przy tym nieznaczne straty w zabitych i rannych. 16 września od rana żołnierze bronili Grochowa przed natarciem nieprzyjaciela. W nocy wraz ze szwadronem KD 5 DP wymaszerowali przez Most Kierbedzia w kierunku Palmir. O świcie osiągnęli rejon Palmir, gdzie oba szwadrony zostały włączone do grupy kawalerii mjr. Juniewicza. Wieczorem 17 września szwadron przeszedł w rejon leśniczówki Młynisko. 18 września rano przemaszerowano w rejon m. Kaliszki; 1 i 3 pluton rozpoznawały kierunek Kazuń-Czosnów-Cząstków-Łomna. 19 września czujki nawiązały kontakt ogniowy z oddziałami niemieckimi w rejonie Kazunia. Ok. godz. 16 szwadron dostaje rozkaz przejścia w rejon leśniczówki Pociecha. 20 września szwadron przesunięto w rejon m. Truskaw w celu osłaniania Wielkopolskiej i Podolskiej BK przebijających się do Warszawy. Po zaciętych walkach szwadron cofnął się w głąb puszczy, pozostawiając 2 i 3 pluton w rejonie m. Truskaw i Buda. W międzyczasie do szwadronu przyłączono maruderów m.in. z 2 pszwol, szwadronu KD 15 DP i innych. Wzmocnienia był na tyle duże, że zdecydowano się na reorganizację oddziału. KD rozwinięto w 2 szwadrony: 1 (dowódca: por. Cegielski) obejmował byłe plutony: 2, 3 i 4, pluton łączności i poczet dowódcy KD - razem 2 oficerów, 132 szeregowych; 2  szwadron (dowódca: ppor. Nieciengiewicz) zawierał były 1 pluton wzmocniony szwoleżerami z 2 pszwol, ułanami z KD 15 DP i maruderami, liczył razem 2 oficerów i 106 szeregowych. Noc z 20 na 21 września szwadrony spędziły na odpoczynku; przygotowano ciepły posiłek, karmiąc wszystkich przechodzących w pobliżu żołnierzy. 21 września pozycje szwadronów między m. Truskaw i Pociecha były ostrzeliwane przez artylerię i bombardowane przez niemieckie lotnictwo. Działania wroga spowodowały bardzo wysokie straty w koniach. Zginęło także 3 ułanów. W nocy z 21 na 22 września szwadrony przeszły do leśniczówki Młynisko, o świcie spieszeni żołnierze podjęli próbę przebicia się do Warszawy. Udało się wyprzeć nieprzyjaciela z m. Dziekanów Niemiecki, jednak silny ogień niemieckiej artylerii i karabinów maszynowych odrzucił żołnierzy do m. Kiełpin i Użyca. Szwadrony skierowały się konno w stronę Wisły i - jadąc wzdłuż wałów - dotarły do m. Buraków. Żołnierze otoczeni przez nieprzyjaciela próbowali przebijać się małymi grupkami do Warszawy, jednak w większości dostali się do niewoli.

 

Obsada personalna (stan na 26 III 1939 r.):

dowódca szwadronu - mjr Władysław Michał Gajewski († 22 IX)
zastępca dcy szwadronu - por. Bolesław Maciej Cegielski († 22 IX)
wachmistrz szef - st. wachm. Józef Kameduła
dca pocztu dowódcy - kpr. rez. Białous
dca plutonu łączności - ppor. rez. Józef Mniszak
zca dcy plutonu łączności - plut. Bendel
szef kancelarii - wachm. Stefan Jakubowski
podoficer broni - kpr. Pelak
podoficer gospodarczy - wachm. Warykowski
dca sekcji sanitarnej - plut. rez. Chmielewski

1 pluton
dowódca - ppor. rez. Tomasz Heliodor Antoni Nieciengiewicz
zastępca dcy - kpr. rez. Ludwik Czerniewicz

2 pluton
dowódca - ppor. rez. Antoni Stabrowski
zastępca dcy - kpr. Kozłowski

3 pluton
dowódca - ppor. rez. Edwin Hryniewicz
zastępca dcy - plut. Bidiryk

4 pluton
dowódca - ppor. rez. Ostrowski
zastępca dcy - chor. rez. Wieliczko

pluton km
dowódca - por. rez. Stefan Tapert
zastępca dcy - wachm. rez. Józef Więckowski

 

Obsada personalna (stan na 1 IX 1939 r.):

dowódca szwadronu - mjr Władysław Michał Gajewski († 22 IX)
wachmistrz szef - st. wachm. Józef Kameduła
dca pocztu dowódcy - kpr. rez. Białous
dca plutonu łączności - por. Bolesław Maciej Cegielski († 22 IX)
zca dcy plutonu łączności - plut. Bendel
szef kancelarii - plut. Fuks
podoficer broni - kpr. Pelak
podoficer gospodarczy - wachm. Warykowski
dca sekcji sanitarnej - plut. rez. Chmielewski

1 pluton
dowódca - ppor. rez. Tomasz Heliodor Antoni Nieciengiewicz
zastępca dcy - kpr. rez. Ludwik Czerniewicz

2 pluton
dowódca - ppor. rez. Józef Mniszak
zastępca dcy - kpr. Kozłowski

3 pluton
dowódca - ppor. rez. Edwin Hryniewicz
zastępca dcy - wachm. Stefan Jakubowski

4 pluton
dowódca - ppor. rez. Zygmunt Koc († 3 IX)
zastępca dcy -

pluton km
dowódca - por. rez. Stefan Tapert
zastępca dcy - kpr. Polak

 

 

Bibliografia:

  1. PISM B.I.21e
stat4u