Kawaleria Dywizyjna 15 Dywizji Piechoty

Organizację szwadronu rozpoczęto wiosną 1937 r. w Bydgoszczy. Komenda mieściła się w koszarach 16 puł. przy ul. Szubińskiej 2. Ćwiczenia odbywały się plutonami raz w miesiącu, z reguły w niedzielę. Wiosną 1939 r. odbyła się dwudniowa koncentracja szwadronu, a także sześciodniowe szkolenie obsługi ckm-ów. Szwadron mobilizował się w dniach 24-26 sierpnia 1939 r. w koszarach 16 puł w Bydgoszczy. Kadra oficerska rekrutowała się z oficerów służby stałej oraz oficerów rezerwy 16 puł. Podobnie większość podoficerów i szeregowych było rezerwistami tego pułku; rekrutowali się głównie z terenu powiatów bydgoskiego, szubińskiego, wyrzyskiego i żnińskiego. Konie i wozy taborowe pochodziły z poboru, zaopatrzenie, umundurowanie i uzbrojenie - ze składnic 15 DP.

27 sierpnia szwadron wymaszerował w nocy w rejon m. Mrocza. Dowództwo szwadronu stacjonowało w majątku Wyrza. 30 sierpnia plutony 1, 2 i 3 przeszły w rejon m. Witosław i Radzicz. 1 września 2 i 3 pluton podeszły pod Łobżenicę, która była już zajęta przez nieprzyjaciela. Plutony wycofały się do Witosławia. W rejonie Radzicza żołnierze napotkali 3 niemieckie samochody pancerne; doszło do walki, zniszczono jeden z samochodów, dwóch żołnierzy szwadronu zostało rannych. Pod naporem niemieckiego 122 IR pluton ppor. Mieczkowskiego zaczął wycofywać się na Wyrzę, a pluton ppor. Wiese - na Mroczę. Około godz. 12 cały szwadron zebrał się w Mroczy. Tabor szwadronu pod dowództwem kpr. Bachorza ruszył w kierunku Osowej Góry; w rejonie Lisiego Ogona kolumna została zaatakowana przez dywersantów. Zginęło 2 żołnierzy, 4 zostało rannych. Pozostałe plutony rozpoczęły wycofywanie się na wschód. Odwrót osłaniały: 4 pluton i pluton km; 2 września w rejonie m. Michalin natknęły się na czołówkę 122 IR, którą zatrzymali zadając nieprzyjacielowi straty w ludziach. Szwadron przeszedł przez Trzemiętowo, Salno i dotarł w rejon m. Stary Dwór. Wieczorem 2 września szwadron zebrał się w m. Tryszczyn, ok. godz. 20 wycofał się przez Smukałę Dolną do rejonu przystanku kolejowego Rynkowo. 3 września szwadron ześrodkował się w rejonie cmentarza na Jachcicach i stamtąd ruszył przez centrum Bydgoszczy do m. Drzewce. W mieście zostali ostrzelani przez dywersantów; 3 pluton stracił 1 zabitego i kilku rannych. Dwa czołowe plutony przejechały przez miasto zgodnie z planem, pozostałe cofnęły się i obeszły Bydgoszcz od północnego-wschodu, docierając na miejsce zbiórki szwadronu pod wieczór. 4 września szwadron rozpoznawał kierunki Rynarzewo-Nakło oraz Nowa Wieś-Inowrocław, następnie rozpoczął odwrót wraz ze swoją macierzystą dywizją m.in. przez Nową Wieś, gdzie żołnierze zostali ostrzelani przez niemieckich dywersantów. Dywersantów ujęto i rozstrzelano. 7 września szwadron dotarł do Gniewkowa. Odwrót kontynuowano przez Radziejów-Lubraniec-Brześć Kujawski. 11 września szwadron prowadził działania rozpoznawcze w rejonie m. Boniewo, a następnie ubezpieczał lewe skrzydło 15 DP i utrzymywał łączność z Poznańską Brygadą ON i 26 DP. 12 września przeprowadzono wypad na Izbicę Kujawską, podczas którego zlikwidowano patrol z niemieckiej 208 ID.  Tego samego dnia 15 DP rozpoczęła odwrót z linii obronnej Śmiłowice-Szczytno; szwadron KD rozpoznawał kierunek Brześcia Kujawskiego. W kolejnych dniach osłaniał odwrót dywizji w rejon Gąbina. 15 września żołnierze wciągnęli w zasadzkę 3 niemieckie motocykle z przyczepami i 2 samochody pancerne z 3 ID. 17 września przekroczyli Bzurę pod Witkowicami i skierowali się na Lasocin, ubezpieczając lewe skrzydło 15 DP. W trakcie odwrotu dywizji na Warszawę szwadron stanowił jej straż przednią; przez Cybulice Duże dotarł do Palmir, a następnie przez Sieraków wywalczył sobie drogę do Warszawy, do której wkroczył 20 września. W walkach polegli m.in ppor. Kamiński (pod Palmirami) i ppor. Koczorowski (w rejonie Sierakowa). W stolicy skierowany został w rejon cmentarzy powązkowskich; walczył zaciekle do momentu kapitulacji stolicy. Straty szwadronu podczas kampanii wyniosły 30% stanu osobowego i 40% koni. Dowódca szwadronu został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, a 20 oficerów i żołnierzy otrzymało Krzyże Walecznych.

Obsada personalna (stan na 1 IX 1939 r.):

dowódca szwadronu - mjr Jan Kazimierz Paszota-Panieński
zastępca dcy szwadronu - vacat (do 27.08.1939 r. - por. Zbysław Piotr Żaczek)
wachmistrz szef - wachm. Franciszek Glapa
dca pocztu dowódcy - kpr. Florian Mazurek
podoficer broni - kpr. rez. Franciszek Bachorz
podoficer gospodarczy - plut. Władysław Rogaczewski
dca sekcji sanitarnej - kpr. Jan Krauze

1 pluton
dowódca - ppor. rez. Franciszek Adolf Jerzy Koczorowski († 20 IX)
zastępca dcy - plut. Ludwik Goliński

2 pluton
dowódca - ppor. rez. Bogdan Leopold Mieczkowski

3 pluton
dowódca - ppor. rez. Hubert Leon Wiese

4 pluton
dowódca - ppor. rez. Zbigniew Władysław Kamiński († 19 IX)
zastępca dcy - plut. Józef Nowak

pluton km
dowódca - ppor. rez. Zygmunt Siekierski

Bibliografia:

1. PISM B.I.27g
2. R. Kuczma - Kawaleria chłopska "Krakusi" jako Kawaleria Dywizyjna 15 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej [w:] Kalendarz Bydgoski na Rok 1993

{myFlickr}feed=photoset, photoset_id=72157655966637114{/myFlickr}